Przedawnienie zapłaty dla zakładu ubezpieczeń

Regres nietypowy

Konkluzja artykułu jest taka, że 3- letni termin przedawnienia roszczenia liczymy od dnia wypłaty przez ubezpieczyciela odszkodowania (lub zadośćuczynienia).

Posiadanie umowy (polisy) OC w określonych ustawowo sytuacjach może nie uchronić od zwrotu (zapłaty) ubezpieczycielowi kwoty, którą ubezpieczyciel wypłacił poszkodowanemu z tytułu odszkodowania lub zadośćuczynienia, bowiem służy mu tzw. „regres nietypowy”. Zgodnie z art. 43 pkt 1 ustawy o Ubezpieczeniach Obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym oraz Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych:

Zakładowi ubezpieczeń oraz Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu, w przypadkach określonych w art. 98 ust. 2 pkt 1, przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący:

1) wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii;

2) wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;

3) nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa;

4) zbiegł z miejsca zdarzenia.

Zatem zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem wypłaconego odszkodowania z uwagi na tzw. regres nietypowy, jednak prawo to ograniczone jest terminem.

Przyjmuje się, iż w przypadku roszczenia regresowego, roszczenie zwrotne, które przysługuje zakładowi ubezpieczeń do ubezpieczonego odpowiedzialnego za szkodę (sprawcy kolizji lub wypadku) nie jest roszczeniem z tytułu umowy ubezpieczenia, choć jest z nią związany, dlatego też podstawy tego regresu należy szukać w przepisie szczególnym zawartym w ustawie, jakim niewątpliwie jest art. 43 ustawy ubezpieczeniowej. Termin przedawnienia to 3 (trzy) lata od dnia wypłaty pieniędzy poszkodowanemu.

Przykład: Kolizja w dniu 21 marca 2013 roku spowodowana w stanie nietrzeźwości. Ubezpieczyciel naprawia szkodę poszkodowanemu (płaci odszkodowanie) w dniu 9 września 2013 roku. Ubezpieczyciel może skutecznie żądać zwrotu zapłaconej kwoty przez 3 lata tj. do 9 września 2016 roku. Od 10 września 2016 roku roszczenie będzie przedawnione, czyli można odmówić zapłaty. Jeśli ubezpieczyciel złożył pozew przed 10 września 2016 roku to brak przedawnienia.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt IV CSK 196/16„Skoro roszczenie zwrotne ubezpieczyciela powstaje z chwilą wypłaty odszkodowania poszkodowanym, ta data jest decydująca dla oceny w jakim terminie roszczenie to – nie będące roszczeniem terminowym – stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął w najwcześniej możliwym terminie czynności zmierzające do postawienia roszczenia wymagalności. Zgodnie bowiem z art. 120 § 1 zd. 2 k.c. od dnia, w którym roszczenie bezterminowe stałoby się najwcześniej wymagalne biegnie termin przedawnienia, wskazany w art. 118 in fine k.c”. Takie rozstrzygnięcie oznacza termin przedawnienia- 3 lata od daty wypłaty odszkodowania.

Uprzednio Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 listopada 2012 r., sygn. akt III CZP 61/12 wskazał następująco: „W literaturze i orzecznictwie dominuje pogląd, że roszczenie regresowe powstaje i staje się wymagalne nie z chwilą wyrządzenia szkody przez bezpośredniego sprawcę zdarzenia, lecz z chwilą jej naprawienia przez jednego z dłużników solidarnych, a więc z chwilą wypłaty odszkodowania (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 1968 r., sygn. akt I CR 265/68 i z dnia 1 czerwca 1973 r., sygn. akt II PR 97/73). Stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy także w odniesieniu do regresu nietypowego przewidzianego w § 19 rozporządzenia z dnia 28 listopada 1974 r. – odpowiedniku art. 43 ustawy ubezpieczeniowej (por. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 16 października 1976 r., sygn. akt III CZP 38/76 i wyrok z dnia 6 kwietnia 1981 r., sygn. akt IV CR 63/81)”. Powyżej przytoczone stanowisko Sądu Najwyższego jest niezmienne na przestrzeni lat.

Również Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 18 października 2011 r. sygn. akt III Ca 427/11 stwierdził, iż „Uznanie, przez Sąd Rejonowy, iż dochodzone przez powoda roszczenie pozostaje przedawnione nie stanowi naruszenia przepisu art. 43 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.). Pogląd o trzyletnim terminie przedawnienia roszczenia ubezpieczyciela wynikającego z art. 43 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych pozostaje poglądem zdecydowanie przeważającym w orzecznictwie i doktrynie i jest podzielany również przez Sąd Okręgowy. Tożsamy pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 2005 r. IV CK 203/2005 stwierdzając, iż za roszczenie z umowy ubezpieczenia w rozumieniu art. 819 § 1 k.c. musi być uznane także roszczenie zwrotne zakładu ubezpieczeń przeciwko kierującemu pojazdem oparte na § 33 rozporządzenia z 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów lub na później wydanym przepisie będącym odpowiednikiem § 33 wymienionego rozporządzenia (art. 43 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych). We wskazanym wyroku Sąd Najwyższy stwierdził nadto, iż terminy określone w art. 118 k.c. mają charakter ogólnych terminów przedawnienia, ich zastosowanie względem rozpatrywanego wyżej roszczenia zwrotnego wyłącza więc obejmujący również to roszczenie art. 819 § 1 k.c. przepis szczególny. Odnosząc się do argumentacji przytoczonej w uzasadnieniu apelacji wskazać należy, iż podstawy regresu zakładu ubezpieczeń w dziedzinie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych nie stanowi przepis art. 828 k.c. Aktualnie podstawę tego roszczenia zwrotnego, pozostającego regresem nietypowym, stanowi art. 43 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Regres nietypowy nie jest jednak roszczeniem o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym; z przedmiotowego przepisu nie wynika, aby zapłata odszkodowania przez ubezpieczyciela powodowała przejście na jego rzecz wierzytelności poszkodowanego o naprawienie szkody wyrządzonej deliktem, na co wskazuje art. 828 § 1 k.c., a co warunkowałoby kontynuowanie istnienia wierzytelności pierwotnie przysługującej poszkodowanemu (Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Dorota Maśniak, Lex 2010).”

Słuszny jest również wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2014 r. sygn. akt VI ACa 57/14, w uzasadnieniu którego Sąd stwierdził, iż: „Przedmiotem rozpoznania w tej sprawie był tak zwany „regres nietypowy” zgłoszony przez ubezpieczyciela, który wypłacił poszkodowanemu należne mu odszkodowanie, w stosunku do sprawcy szkody. Konstrukcja ta przewidziana jest obecnie w art. 43 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie z którym zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący wyrządził szkodę w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości. W orzecznictwie i doktrynie tak ujęty regres, w przeciwieństwie do regresu wynikającego zart. 828 § 1 k.c., zgodnie z którym z dniem zapłaty odszkodowania przez zakład ubezpieczeń, roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na zakład ubezpieczeń do wysokości zapłaconego odszkodowania, określany jest jako „nietypowy”. Jego nietypowość polega bowiem na tym, że roszczenie regresowe wykracza podmiotowo poza strony umowy ubezpieczenia, gdyż przysługuje przeciwko kierującemu pojazdem, którym nie musi być ubezpieczający się posiadacz. Roszczenie ubezpieczyciela służy więc przeciwko kierowcy, będącemu sprawcą szkody, niezależnie od tego, czy był on stroną umowy ubezpieczenia (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2005 r., III CZP 83/05). Przesłanką konieczną powstania prawa regresu w stosunku do kierującego pojazdem sprawcy szkody jest wypłacenie przez zakład ubezpieczeń świadczenia na rzecz poszkodowanego. Nie jest to roszczenie deliktowe, aczkolwiek istnieje związek pomiędzy roszczeniem z regresu nietypowego a czynem niedozwolonym. Spowodowanie wypadku stanowi bowiem przyczynę sprawczą określonego następstwa roszczeń. Następstwo to polega na tym, że poszkodowany ma prawo żądać naprawienia szkody wprost od ubezpieczyciela, a ten, po dokonaniu wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego, może wystąpić – w przypadkach ściśle określonych w ustawie – z roszczeniem przeciwko kierującemu pojazdem o zwrot wypłaconego świadczenia. Jak podkreśla się jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego, związek między tymi roszczeniami ma charakter czysto zewnętrzny w tym sensie, że nie jest wynikiem przejścia z mocy prawa na zakład ubezpieczeń roszczeń ubezpieczającego przeciwko sprawcy wypadku (art. 828 § 1 k.c.) ani wstąpieniem w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 k.c.), lecz stanowi realizację odrębnego roszczenia, przyznanego ubezpieczycielowi z mocy ustawy (zob. przywołana powyżej uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2005 r.). Rozpoznając roszczenie zakładu ubezpieczeń o zwrot wypłaconego świadczenia ubezpieczeniowego, sąd nie jest bezwzględnie związany wysokością faktycznie wypłaconego odszkodowania. Granicą odpowiedzialności sprawy szkody jest bowiem jej rzeczywista wysokość, przy czym w wypadku regresu nietypowego nie może ona przekraczać faktycznie wypłaconego przez ubezpieczyciela odszkodowania (w szerokim rozumieniu tego pojęcia obejmującym świadczenia zmierzające do naprawienia zarówno szkody majątkowej, jak i niemajątkowej).

Przed uchwałą z 16 listopada 2012 r., w tożsamej sprawie, która rozpatrywana była w 2005 r. (na gruncie powództwa opartego na § 33 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów, analogicznego art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych) Sąd Okręgowy w Tarnowie zwrócił się z zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego. „Czy roszczenie zwrotne (regresowe) zakładu ubezpieczeń do sprawcy szkody, z którym łączy ubezpieczyciela umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, przedawnia się w terminie wskazanym w art. 819 § 1 k.c., czy może znajduje tu zastosowanie termin przedawnienia roszczenia przewidzianego dla poszkodowanego w stosunku do sprawcy szkody, określony w art. 442 § 2 k.c., albo też termin wskazany w art. 118 k.c.?” Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 10 listopada 2005 r., sygn. akt III CZP 83/05, wskazał jednoznacznie, że „Roszczenie zakładu ubezpieczeń przeciwko kierującemu pojazdem mechanicznym, oparte na podstawie § 33 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów, ulega przedawnieniu w terminie wskazanym w art. 118 in fine k.c.”. W ówczesnym stanie prawnym sprawy obowiązywała już ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, dlatego też w uzasadnieniu swej uchwały Sąd Najwyższy odniósł się również i do tego zagadnienia, utożsamiając § 33 rozporządzenia z art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Rozpatrując przesłanki przedawnienia w niniejszej sprawie, bezwzględnie w odniesieniu do podmiotu wykonującego działalność gospodarczą  okres przedawnienia wynosi 3 lata.

Dla odpowiedzialności spadkobierców kierującego pojazdem istotne jest czy wypłata odszkodowania nastąpiła za przed śmiercią kierującego (otwarciem spadku). Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 listopada 2012 r. sygn. akt III CZP 61/12 stwierdził, że „zakład ubezpieczeń, który wypłacił odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkodę wyrządzoną przez kierującego pojazdem w stanie po użyciu alkoholu, nie może dochodzić od jego spadkobierców roszczenia zwrotnego przewidzianego w art. 43 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.), jeżeli wypłata odszkodowania nastąpiła po śmierci kierującego pojazdem.”

Kancelaria Adwokacka
tel. 664176197

W sprawach związanych z regresem nietypowym Kancelaria działa na terenie całej Polski.

Następny artykuł Poprzedni artykuł
tel. kom. 664 176 197

kancelaria@dziurkiewicz.eu


Adres:
Łukasz Dziurkiewicz
Kancelaria Adwokacka
Aleja Niepodległości 12 lok. 40
39-300 Mielec

Godziny urzędowania:
pon.-pią. 10.00-18.00

Przelewy: Bank Pekao S.A. nr rachunku:
85 1950 0001 2006 0151 9718 0002
kod SWIFT Bank Pekao S.A. : PKOPPLPW