Kary orzekane w sprawach karnych

.

Kara jest orzekana przez niezawisły Sąd wobec sprawcy przestępstwa – jest to dolegliwość mająca wyrażać zarówno państwową jak i społeczną dezaprobatę dla popełnionego czynu.

Polski kodeks karny w art. 32 wymienia 5 rodzajów kar :

  • grzywna,
  • ograniczenie wolności,
  • pozbawienie wolności,
  • 25 lat pozbawienia wolności,
  • dożywotnie pozbawienie wolności.

Kara grzywny jest stosowana wobec sprawców przestępstw o najmniejszym stopniu szkodliwości społecznej. Jej zaletą jest to, że jest to kara nieizolacyjna – czyli sprawca nie jest osadzany w żadnym miejscu społecznego odosobnienia i dzięki temu nie ma kontaktu ze środowiskiem przestępczym oraz nie uruchamia się całego aparatu więziennictwa. Jako kara finansowa może ona mieć wpływ pośrednio na inne osoby będące np. we wspólnym gospodarstwie domowym skazanego.

Wysokość grzywny określana jest według tzw. stawek dziennych. W pierwszej kolejności jest orzekana ilość tych stawek, a następnie wysokość każdej stawki – najniższa liczba stawek dziennych to 10, natomiast najwyższa to 360, w szczególnych przypadkach sąd może orzec liczbę nawet 540 stawek dziennych. Natomiast jeżeli chodzi o wysokość jednostkowej stawki to tu również są „widełki”, i tak najniższa stawka dzienna to 10 zł natomiast najwyższa 2 000 zł. Finalną wysokość grzywny ustala się mnożąc ilość stawek dziennych przez wysokość jednej stawki. Więc jak widać grzywna może wynosić 100 zł (10 stawek x 10 zł) jak i 1 080 000 zł (540 stawek x 2000zł). Co ważne, karę grzywny można zasądzić zarówno jako jedyną karę w danej sprawie jak i dodatkowo – czyli może być sytuacja, w której oskarżony zostanie skazany na karę pozbawienia wolności i jednocześnie karę grzywny.

Kara ograniczenia wolności jest karą, która trwa najkrócej miesiąc – najdłużej 12 miesięcy, wymierza się ją w miesiącach. Polega jednocześnie na zakazie zmiany stałego miejsca pobytu bez zgody sądu, obowiązku wykonywania pracy wskazanej przez sąd oraz na obowiązku udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu kary.

Celem tej kary jest pobudzenie w osobie ukaranej społecznie pożądanych postaw i zachowań. Praca może być świadczona w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie na rzecz skarbu państwa lub organizacji pozarządowych zajmującej się wychowaniem, zapobieganiem demoralizacji lub pomocą skazanym – sąd może wyznaczyć osobie bezrobotnej konkretna pracę lub, w przypadku gdy karaną osobą jest zatrudniony, orzec potrącenie od 10 do 25% miesięcznego wynagrodzenia na wskazany wyżej cel. Skazanie na karę ograniczenia wolności może łączyć się z obowiązkiem przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na skazanym obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu czy też środków odurzających, oraz naprawienia w całości lub w części wyrządzonej szkody, przy czym obowiązek ten może być nałożony tylko wtedy, gdy nie został on już nałożony jako środek karny.

Kara ograniczenia wolności może zostać zawieszona na okres próby wynoszący od 1 do 3 lat. Możliwe jest również skrócenie kary ograniczenia wolności w sytuacji gdy skazany odbył już połowę kary, a jego dotychczasowe zachowanie cechowało się sumiennym wykonywaniem nałożonych na niego obowiązków oraz przestrzeganiem porządku prawnego.

Kara pozbawienia wolności jest karą izolacyjną – tzn. polega na przymusowym osadzeniu skazanego w zakładzie karnym i tym samym na bezwzględnym odseparowaniu go od społeczeństwa na określony czas, który trwa od 1 miesiąca do 15 lat. Samo to wskazuje, że w tej karze są również „widełki”. Oczywiście kaliber sprawy, w której zostaje zasądzona kara 1 miesiąca pozbawienia wolności ciężko jest porównywać ze sprawą , w której sprawca został skazany na 15 lat pozbawienia wolności.

Kara 25 lat pozbawienia wolności, jak nazwa wskazuje, jest odmianą kary pozbawienia wolności, została ustanowiona dla sprawców szczególnie ciężkich przestępstw – co do których kara 15 lat pozbawienia wolności jest ewidentnie zbyt łagodna. Jej celem jest eliminacja sprawcy ze społeczeństwa na bardzo długi czas. Skazany na karę 25 lat pozbawienia wolności może się ubiegać o przedterminowe zwolnienie po odbyciu minimum 15 lat kary. Reszta okresu kary jest okresem próby, który trwa minimum 2 lata, a najdłużej 5 lat.

Dożywotnie pozbawienie wolności (dożywocie) ma na celu całkowitą eliminację sprawcy ze społeczeństwa. Polega na osadzeniu skazanego w zakładzie karnym do końca jego życia. Osoba skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności może ubiegać się o warunkowe zwolnienie po odbyciu minimum 25 lat pozbawienia wolności, ponadto w szczególnych przypadkach sąd może przesunąć tą granicę wzwyż i np. orzec, że skazany nie może się ubiegać o przedterminowe zwolnienie przed odbyciem 30 lat kary. Co więcej, nawet jeżeli upłynie czas wymagany do złożenia przez skazanego wniosku o przedterminowe zwolnienie to sąd może mu odmówić. Okres próby dla takiej osoby trwa minimum 10 lat. Zgodnie z obowiązującym kodeksem karnym karę dożywocia można orzec za najpoważniejsze przestępstwa.

Polski kodeks karny przewiduje również niezwykle doniosłe dla osoby skazanej lub oskarżonej możliwości – należy wśród nich wymienić:

Warunkowe umorzenie postępowania karnego polegające na tym, że sąd uznaje winę sprawcy jednocześnie odstępując od wymierzenia mu kary. Oczywiście, żeby zastosować tą instytucję muszą być spełnione określone warunki, mianowicie: społeczna szkodliwość popełnionego czynu oraz wina sprawcy nie są znaczne; okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości – sprawa musi więc zostać w pełni wyjaśniona; czyn nie jest zagrożony karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności; sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne; istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomimo warunkowego umorzenia postępowania osoba nie popełni kolejnego przestępstwa.

Okres próby wynosi od roku do 2 lat – jeżeli w tym czasie osoba popełni nowe przestępstwo, za które zostanie prawomocnie skazana to sąd podejmie umorzone postępowanie karne. Ponadto, gdy okres próby upłynie z sukcesem to fakt warunkowego umorzenia postępowania jest usuwany z krajowego rejestru karnego po upływie 6 miesięcy od zakończenia próby.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności (tzw. zawiasy) jej celem jest poddanie osobę skazaną próbie, w trakcie której orzeczona wobec niej kara nie będzie wykonywana. Podstawowym wymogiem jest to, żeby orzeczona kara nie przekraczała 1 roku pozbawienia wolności, a sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności.

Ponadto sąd bierze pod uwagę:

  • postawę sprawcy;

  • właściwości i warunki osobiste;

  • dotychczasowy sposób życia;

  • zachowanie się sprawcy po popełnieniu przestępstwa;

  • okoliczność, czy zawieszenie kary spełni swoje funkcje i sprawca mimo zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia kary nie popełni ponownie przestępstwa.

Co należy podkreślić, warunkowe zawieszenie wykonania kary wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim jest możliwe jedynie w drodze wyjątku.

Okres próby, biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi:

  • od 1 do 3 lat – w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności;

  • od roku do 3 lat – w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności.

Jeżeli osoba wobec której warunkowo zawieszono wykonanie kary popełni w okresie próby podobne przestępstwo w sposób umyślny wtedy sąd jest zobligowany do odwieszenia warunkowo zawieszonej kary.

Natomiast jeżeli sprawca w okresie próby:

  • rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnił inne przestępstwo. 

  • uchyla się od uiszczenia grzywny, 

  • uchyla się od dozoru, 

  • uchyla się od wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego.

Wtedy sąd ma możliwość odwieszenia uprzednio zawieszonej kary – nie musi więc z tego korzystać.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary umożliwia osobie skazanej zwolnienie z odbywania części kary i poddanie jej określonemu okresowi próby, w którym jej postępowanie jest kontrolowane przez odpowiednie podmioty. Sąd decyduje czy zastosować warunkowe przedterminowe zwolnienie biorąc pod uwagę takie cechy skazanego jak: postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa, zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary. Jeżeli powyższe okoliczności uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności – nie popełni ponownie przestępstwa, wtedy może on liczyć na warunkowe przedterminowe zwolnienie. Jak widać ocenie podlega przede wszystkim perspektywa przebywania osoby skazanej na wolności.

Ogólną zasadą jest, że osobę skazaną na karę pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić z jej odbywania po odbyciu 1/2 kary. Jeżeli natomiast zasądzona kara jest którąś z kolei (osoba skazana jest recydywistą), wtedy ów wymóg ulega odpowiedniemu zwiększeniu. Osobę skazaną na karę 25 lat pozbawienia wolności sąd może zwolnić po odbyciu przez nią 15 lat pozbawienia wolności, natomiast osoba skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności może zostać warunkowo zwolniona po odbyciu 25 lat kary. Należy podkreślić, iż sąd orzekając karę może zwiększyć wymagany czas, po upływie którego skazany może ubiegać się o przedterminowe warunkowe zwolnienie.

Jeżeli w okresie próby i w ciągu kolejnych 6 miesięcy po jego zakończeniu osoba nie popadła w konflikt z prawem i sąd nie odwołał warunkowego zwolnienia – wtedy karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia. Ma to niebagatelne znaczenie np. przy obliczaniu czasu do zatarcia skazania.

Dobrowolne poddanie się karze lub inaczej skazanie bez przeprowadzania rozprawy, jest to możliwość, dzięki której osoba oskarżona może, poprzez uzagodnienie z prokuratorem, zaproponować dla siebie karę – oczywiście w ramach rozsądku. Jeżeli prokurator zgodzi się na taki przebieg postępowania wtedy w akcie oskarżenia zamieszcza on stosowny wniosek. Jednak należy zaznaczyć, iż sąd nie jest związany wnioskiem prokuratora jak również skuteczność dobrowolnego poddania się karze nie zależy od zgody pokrzywdzonego.

Wniosek o dobrowolne poddanie się karze może złożyć osoba oskarżona lub jej obrońca, musi on zostać złożony do momentu zakończenia składania wyjaśnień przez oskarżonego. Ponadto może zaistnieć sytuacja, że dobrowolne poddanie się karze zaproponuje prokurator. Żeby skorzystać z dobrowolnego poddania się karze muszą zostać spełnione następujące warunki:

  • porozumienie z prokuratorem;

  • sprawa nie dotyczy występku zagrożonego karą powyżej 10 lat pozbawienia wolności;

  • okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości;

  • postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte, pomimo nieprzeprowadzania rozprawy.

Dla osoby oskarżonej korzyścią z dobrowolnego poddania się karze jest możliwość wpłynięcia na zasądzoną wobec niej karę, skrócenie postępowania karnego, oraz brak potrzeby uczestnictwa w niejednokrotnie stresującej rozprawie.

Zatarcie skazania polega na tym, że fakt karalności osoby uważa się za całkowicie niezaistniały – nie chodzi tu jedynie o to, że określone informacje są usuwane z krajowego rejestru karnego – osoba co do której zatarcie skazania ma zastosowanie może twierdzić, że nigdy nie była karana. Decydujące znaczenie ma tutaj upływ czasu, a więc:

  • kara pozbawienia wolności, kara 25 lat pozbawienia wolności, kara dożywotniego pozbawienia wolności – zatarcie ma miejsce z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania (zatarcie następuje z mocy prawa);

  • kara grzywny i kara ograniczenia wolności – zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania;

  • kara z warunkowym zawieszeniem jej wykonania – zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Ponadto należy wspomnieć, iż sąd na wniosek osoby skazanej, może stwierdzić, że fakt skazania zostanie „zatarty” w terminach krótszych niż wskazane powyżej.

Łukasz Dziurkiewicz
Kancelaria Adwokacka

 

Następny artykuł Poprzedni artykuł
tel. kom. 664 176 197

kancelaria@dziurkiewicz.eu


Adres:
Łukasz Dziurkiewicz
Kancelaria Adwokacka
Aleja Niepodległości 12 lok. 40
39-300 Mielec

Godziny urzędowania:
pon.-pią. 10.00-18.00

Przelewy: Bank Pekao S.A. nr rachunku:
85 1950 0001 2006 0151 9718 0002
kod SWIFT Bank Pekao S.A. : PKOPPLPW