Dziedziczenie, wydziedziczenie i uznanie za niegodnego

Legionowo porady prawne

Prawo polskie opiera się na dwóch „systemach” dziedziczenia: dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe.

Dziedziczenie ustawowe opiera się na przepisach ustawy kodeks cywilny, natomiast dziedziczenie testamentowe odbywa się zgodnie z testamentem sporządzonym przez spadkodawcę. Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.

Spadkobiercą może być każda osoba, która dożyła otwarcia spadku, nie ma tu znaczenia o ile „przeżyła” ona spadkodawcę. Ponadto zgodnie z art. 927 § 2 kodeksu cywilnego spadkobiercą może być dziecko, które w momencie otwarcia spadku było poczęte, pod warunkiem, że urodzi się żywe. Spadkobierca może odrzucić spadek i wtedy traktowany jest jako osoba, która nie dożyła otwarcia spadku – jednak należy pamiętać, że w przypadku dziedziczenia ustawowego, odrzucić spadek muszą również jego dzieci, lub jeżeli są one nieletnie może to zrobić w ich imieniu spadkobierca po uzyskaniu zgody Sądu (Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny i Nieletnich) w innym przypadku będą one dziedziczyć (aczkolwiek z dobrodziejstwem inwentarza).

Oprócz odrzucenia spadku spadkobierca może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia, gdy zostać spełnione określone warunki -zgodnie z art. 928 k.c. spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, kiedy:

  • dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

  • podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

  • umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Powództwo z wnioskiem o uznanie za niegodnego może wnieść każda osoba, która ma w tym interes prawy w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziała się ona o przyczynie niegodności – jednak nie później niż po upływie 3 lat od dnia otwarcia spadku.

Ponadto, często spotykamy się ze zwrotem „wydziedziczenie” – wbrew obiegowym opiniom wydziedziczenie polega na pozbawieniu osoby wydziedziczanej prawa do zachowku, który jak wiadomo przysługuje nawet w przypadku pominięcia kogoś w testamencie. Spadkodawca może wydziedziczyć, gdy potencjalny spadkobierca:

  • wbrew woli spadkodawcy, postępować uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (wchodzą tu w grę alkohol, narkotyki, przestępstwa itd.);

  • dopuścić się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

  • uporczywie nie dopełniać względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (zerwał kontakty, zupełnie nie opiekuje się spadkodawcą, gdy ten tego potrzebuje itp.)

Wydziedziczyć można jedynie poprzez testament i trzeba w nim wyraźnie wskazać przyczynę wydziedziczenia.

Dziedziczenie ustawowe następuje, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, gdy testament okazał się nieważny, gdy spadkodawca odwołał swój testament, gdy wszyscy spadkobiercy testamentowi nie chcą dziedziczyć, gdy spadkodawca w testamencie rozporządził jedynie częścią swojego majątku.

Do kręgu spadkobierców ustawowych należą: małżonek spadkodawcy, dzieci spadkodawcy, rodzice spadkodawcy, osoby przysposobione przez spadkodawcę oraz osoby przysposabiające spadkodawcę, gmina i skarb państwa (tylko w przypadku, gdy spadkodawca nie pozostawił spadkobierców). Dziedziczenie odbywa się kolejności określonej w kodeksie cywilnym według bliskości pokrewieństwa. Małżonek jest wyjątkiem i dziedziczy samoistnie lub wspólnie z dziećmi spadkodawcy jeżeli takie są – jeżeli małżonek spadkodawcy dziedziczy wraz z dziećmi to jego udział nie może być mniejszy niż 1/4 spadku. Należy pamiętać, że wraz ze śmiercią jednego z małżonków spadkiem jest jedynie połowa majątku wspólnego (wspólnota majątkowa).

Zgodnie z art. 945 kodeksu cywilnego testament jest nieważny jeżeli został sporządzony:

  • w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

  • pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

  • pod wpływem groźby.

Na powyższe przyczyny nieważności można się powoływać w okresie 3 lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes prawny dowiedziała się o ich istnieniu, jednak nie później niż po upływie 10 lat od otwarcia spadku. Ponadto, żeby testament był ważny musi bezwzględnie być podpisany przez spadkodawcę (nie chodzi tu wyłącznie o podpis jako pismo – może również wchodzić w grę tuszowy odcisk palca osoby niepiśmiennej lub niepełnosprawnej złożony w obecności notariusza). Testament powinien być opatrzony datą – jest to bardzo wskazane w przypadku, gdyby istniało kilka testamentów sprzecznych ze sobą i pojawiła by się wątpliwość, który z nich jest wiążący. Należy zaznaczyć, że wszystko to co znajduje się poniżej podpisu spadkodawcy nie jest traktowane jako treść testamentu i nie podlega wykonaniu.

Testament można odwołać – bądź fizycznie niszcząc, bądź poprzez zawarcie w kolejnym testamencie wzmianki o odwołaniu tego pierwszego, można to zrobić również bez żadnych wzmianek poprzez całkowite rozdysponowanie majątkiem w inny sposób niż w testamencie poprzednim przy zadbaniu o to, aby nie było wątpliwości co do tego, który z nich jest późniejszy.

W przypadku istnienia kilku testamentów bez ich odwołania w ostatnim, będą one podlegać wykonaniu łącznie w zakresie, w którym nie są one ze sobą sprzeczne.

Wśród zwykłych form testamentu należy wskazać: testament holograficzny, który polega na tym, że spadkodawca sporządzi go w całości pismem ręcznym, a następnie podpisze; testament notarialny sporządzany przed notariuszem; testament sporządzony w obecności dwóch świadków poprzez oświadczenie swojej ostatniej woli ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

Ponadto istnieją formy szczególne testamentu, wśród których należy wymienić: testament w okolicznościach obawy rychłej śmierci składany w obecności 3 świadków; testament przed kapitanem polskiego statku morskiego lub powietrznego; testament wojskowy. Powyższe, szczególne formy testamentu tracą swoja moc po upływie 6 miesięcy od ustania okoliczności, które były podstawą jego sporządzenia.

Zachowek przysługuje dzieciom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy – osoby te otrzymują zachowek w wysokości połowy udziału jaki by otrzymały gdyby dziedziczyły poprzez dziedziczenie ustawowe. Natomiast jeżeli osoba, której przysługuje zachowek jest trwale niezdolna do pracy albo jeżeli uprawniona do zachowku osoba jest małoletnia – wtedy przysługuje takiej osobie dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Zachowek w ogólności lub też wyrównanie zachowku może być dochodzony przez osobę do niego uprawnioną poprzez wytoczenie powództwa przeciwko spadkobiercy – osoba uprawniona do zachowku posiada jedynie roszczenie pieniężne i nie może domagać się zachowku „w naturze” czyli części spadku jeżeli spadkiem były np. jakieś cenne obrazy, książki itp.

Natomiast zachowek nie przysługuje:

  • osobie uznanej za niegodną dziedziczenia;

  • osobie, która zrzekła się dziedziczenia lub odrzuciła spadek przysługujący z mocy ustawy;

  • małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia w trybie artykułu 940 kc, w sytuacji gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu z winy małżonka i żądanie to okazało się uzasadnione;

  • osobie wydziedziczone przez spadkodawcę.

Jak widać zachowek nie przysługuje bezwzględnie i może zaistnieć sytuacja, w której, przy zaistnieniu określonych przesłanek, spadkodawca nie będzie mógł liczyć nawet na zachowek.



		
Następny artykuł Poprzedni artykuł
tel. kom. 664 176 197

kancelaria@dziurkiewicz.eu


Adres:
Łukasz Dziurkiewicz
Kancelaria Adwokacka
Aleja Niepodległości 12 lok. 40
39-300 Mielec

Godziny urzędowania:
pon.-pią. 10.00-18.00

Przelewy: Bank Pekao S.A. nr rachunku:
85 1950 0001 2006 0151 9718 0002
kod SWIFT Bank Pekao S.A. : PKOPPLPW