Znaczenie ciężaru udowodnienia faktu (tego co się twierdzi) w sprawach cywilnych

Legionowo adwokat

W kodeksie cywilnym w artykule 6 umieszczono podstawową zasadę procesu cywilnego zgodnie z którą: ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (tak też wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 29 października 1999 r. sygn. akt I CKN 172/98).  To oznacza, że osoba wnosząca pozew musi przedstawić wszystkie dowody uzasadniające żądania i twierdzenia powoda.

Ujmując rzecz prosto: jeśli coś twierdzimy to musimy to udowodnić czyli przedstawić sądowi dowody na tą okoliczność, bowiem samo nasze twierdzenie to najczęściej za mało.

Na przykład:

Jeśli najemca nie zapłacił czynszu za lokal, to trzeba co najmniej przedstawić umowę najmu lokalu, bowiem obowiązek zapłaty wynika z umowy (w pewnych okolicznościach z faktury).

Jeśli napisany ręcznie testament jest sfałszowany to trzeba zgłosić wniosek o powołanie biegłego z zakresu pisma ręcznego i przedstawić próbki pisma zmarłej osoby.

Jeśli ubezpieczyciel wypłacił zbyt niskie odszkodowanie to trzeba wnieść o powołanie biegłego z zakresu mechaniki samochodowej.

Jeśli jest spór co do wartości nieruchomości to trzeba wnieść o powołanie biegłego rzeczoznawcy.

Punktem wyjście złożonego pozwu jest założenie, że zgodnie z art. 6 kc to na powodzie spoczywa ciężar dowodu co do kwestionowanych okoliczności. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 stycznia 1999 r.  III CKN 84/98). To oznacza, że jeśli pozwany zakwestionuje jakieś żądania i okoliczności, to powód musi wnikliwie rozważyć, czy zgłoszone dotychczas dowody w sposób wystarczający udowadniają zasadność jego żądań i twierdzeń. W przypadku pewności odnośnie udowodnienia ciężar dowodu przesuwa się na pozwanego.

Reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r. I CR 79/82).

Faktów tworzących prawo powinien w zasadzie dowieść powód; dowodzi on również fakty uzasadniające jego odpowiedź na zarzuty pozwanego. Strona pozwana dowodzi fakty uzasadniające jej zarzuty przeciwko roszczeniu powoda; faktów tamujących oraz niweczących powinien dowieść przeciwnik tej strony, która występuje z roszczeniem, czyli z zasady strona pozwana, która dopełniła powinności w tym postępowaniu. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 grudnia 2003 r. II CK 318/2002)

Sąd oddala powództwo jeśli dochodzone roszczenie zostanie nieudowodnione oraz ze względu na uzasadniony zarzut przedawnienia tego roszczenia. Pierwsza z tych przyczyn ma pierwszoplanowe znaczenie w tym sensie, że przedawnienie aktualizuje się wówczas, gdy roszczenie istnieje. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 czerwca 1998 r. III CKN 406/97)

 Informacje dodatkowe – orzecznictwo

Domniemanie faktyczne, że przedmiot majątkowy, nabyty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, stanowi dorobek, może obalić pozwany przez wykazanie, że nabycie nastąpiło ze środków finansowych stanowiących jego majątek odrębny. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 stycznia 2001 r. II CKN 1194/2000)

Nabywcę rzeczy obciąża ciężar udowodnienia faktu uiszczenia ceny (art. 6, art. 535 kc). (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 września 2000 r. II CKN 325/2000)

Jeżeli najemca zwróci rzecz w stanie pogorszonym, to może uwolnić się od obowiązku naprawienia szkody, gdy udowodni, że gorszy stan rzeczy (lokalu) jest usprawiedliwiony jej (jego) normalnym zużyciem. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 maja 1999 r. I CKN 1304/98)

W świetle art. 6 k.c. w zw. z art. 647[1] § 2 zd. 1 i § 5 k.c., ciężar udowodnienia tego, że inwestor wyraził zgodę na zawarcie umowy o roboty budowlane wykonawcy z podwykonawcą, spoczywa na podwykonawcy, on bowiem z tego faktu wywodzi skutki prawne. Jeżeli inwestor twierdzi, że zgody takiej nie wyraził również w sposób dorozumiany oraz że nie znał istotnych postanowień umowy wykonawcy z podwykonawcą, podwykonawca powinien udowodnić także świadomość inwestora co do tych okoliczności, wyznaczających zakres jego odpowiedzialności za wynagrodzenie podwykonawcy lub to, że z postanowieniami tymi inwestor mógł się zapoznać. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2013 r. I ACa 792/2012)

Samoistny posiadacz rzeczy dochodząc zwrotu nakładów koniecznych powinien wykazać, iż nie znalazł ich pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Ciężar udowodnienia tego faktu (art. 6 kc) spoczywa na nim. ( Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 lutego 2002 r. I ACa 910/2001)Skoro to powód wywodzi skutek prawny, w postaci obowiązku pozwanego zapłaty mu odszkodowania, z faktu nienależytego wykonania przez pozwanego umowy w postaci wadliwej naprawy, to zgodnie z przepisem art. 6 kc, na nim właśnie spoczywa ciężar udowodnienia tego faktu, a nie na pozwanym. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 19 grudnia 1997 r. II CKN 531/97)

Artykuł 6 kc dopuszcza możliwość rozstrzygnięcia przez sąd sporu także wtedy, gdy strona obarczona ciężarem dowodu nie udowodni faktów, z których wywodzi skutki prawne. Sąd nie ma obowiązku działania z urzędu w tym postępowaniu gospodarczym, prowadzonym z udziałem podmiotów profesjonalnie zajmujących się działalnością gospodarczą, co jest zgodne z obecnymi tendencjami w ukształtowaniu kontradyktoryjnego postępowania sądowego. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 26 kwietnia 2007 r. II CSK 22/2007)

Nie można mylić ról procesowych pozwanego i powoda. To powód, który dochodzi zapłaty za towar, musi wykazać, jaki towar dostarczył i za jaki nie otrzymał zapłaty w terminie. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 listopada 2007 r. II CSK 341/2007)

W sprawie opartej na art. 299 k.s.h. wierzyciel powinien tylko wykazać bezskuteczność egzekucji przeciwko zadłużonej spółce i wskazać członka (członków) zarządu tej spółki, który na podstawie tego przepisu powinien ponieść odpowiedzialność osobistą i solidarną z innym członkiem zarządu. Jeżeli pozwany członek zarządu chce uwolnić się od odpowiedzialności, to powinien na podstawie art. 299 § 2 k.s.h. i art. 6 k.c. udowodnić jedną ze wskazanych okoliczności egzoneracyjnych. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 kwietnia 2011 r. II CSK 451/2010)

W razie sporu co do istnienia związku przyczynowego między częścią szkody a zdarzeniem ubezpieczeniowym, ubezpieczający obciążony jest obowiązkiem wykazania braku istnienia takiego związku. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 października 2003 r. III CK 22/2002)

Oddalenie powództwa opartego na art. 471 k.c. jest uzasadnione wtedy, gdy powód nie udowodni, zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu wynikającym z art. 6 i art. 471 k.c., że łączyło go z pozwanym określone zobowiązanie, którego pozwany nie wykonał lub nie wykonał należycie (tego, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie wynika z przyczyny, za którą dłużnik odpowiada, wierzyciel nie musi dowodzić, gdyż w tym zakresie korzysta z domniemania prawnego). (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 lutego 1998 r. III CKN 360/97).

W razie nienależytego wykonania umowy ciężar dowodu braku okoliczności zwalniających od odpowiedzialności, ciąży na dłużniku. (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 grudnia 2008 r. III CSK 211/2008)

W istotnym wyroku Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 12 grudnia 2000 r. (sygn. akt V CKN 175/2000) zwrócono uwagę, iż działanie sądu przez sąd z urzędu może prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron (art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP).

Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego jest wyrazem zmiany podejścia do roli Sądu w rozstrzyganiu spraw. Na gruncie tych samych przepisów uprzednio zapadł wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 22 sierpnia 1969 r.  I CR 52/69 Z treści art. 6 kpc wynika, że sąd powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jednak tylko wtedy, gdy jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy. Obowiązek bowiem zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy i wykrycia obiektywnej prawdy, wynikający z art. 3 § 2 kpc, ma pierwszeństwo przed obowiązkiem dążenia do szybkiego zakończenia sprawy.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 kwietnia 2014 r. I ACa 1209/2013: Jeżeli strona powodowa nie została w trybie art. 207 § 3 kpc zobowiązana do przedstawienia twierdzeń i dowodów, które należy naprowadzić w określonym terminie pod rygorem późniejszego ich pominięcia, była więc uprawniona aż do daty wyrokowania do naprowadzenia dowodów dla wykazania faktów z których wywodzi roszczenie w stosunku do pozwanego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 marca 2014 r. I ACa 845/2013 Powód nie jest zobowiązany do antycypacji stanowiska procesowego strony pozwanej, które zostanie przedstawione na etapie wdania się w spór, czyli na pierwszej rozprawie bądź w początkowych wystąpieniach procesowych na piśmie oraz po odebraniu wyjaśnień informacyjnych w trybie art. 212 § 1 k.p.c. Sąd i strony zyskują wówczas wiedzę na temat okoliczności spornych wymagających dowodzenia i tych faktów, które dowodu nie wymagają, ponieważ są przyznane wprost lub milcząco (art. 229 i 230 k.p.c.), wynikają z notoriów urzędowych i powszechnych (art. 228 k.p.c.) lub objęte są domniemaniami faktycznymi i prawnymi (art. 231 i 234 k.p.c.). Z tych przyczyn uznać należy wystąpienia powoda zawarte w odpowiedziach na zarzuty od nakazów zapłaty za terminowe i niesprzeczne z wymaganiami wynikającymi z art. 207 § 6 w zw. z art. 217 § 2 k.p.c.

Łukasz Dziurkiewicz Kancelaria Adwokacka  Warszawa Aleje Jerozolimskie 29 loka 24

tel. kom. 664 176 197

kancelaria@dziurkiewicz.eu


Adres:
Łukasz Dziurkiewicz
Kancelaria Adwokacka
Aleja Niepodległości 12 lok. 40
39-300 Mielec

Godziny urzędowania:
pon.-pią. 10.00-18.00

Przelewy: Bank Pekao S.A. nr rachunku:
85 1950 0001 2006 0151 9718 0002
kod SWIFT Bank Pekao S.A. : PKOPPLPW